Baina nork arraio idatzi zituen Foruen Monumentuko euskarazko testuak? Anaia gipuzkoarren bat infiltratu ote zen Nafarroako foruen aldeko monumenturik handienaren prestaketa lanetan?
Foruen monumentuan badira euskarazko bi inskripzio. Alfabeto latinoan idatzitakoan, "GERA" eta "DEGULA" aditz laguntzaileak agertzen dira; eta alfabeto iberikoan idatzitakoan, "EZTEGU" eta "DEGU" (eta "ondo" adberbioa). Argi dago gipuzkeraz idazten zuen norbaitek idatzi zituela. Baina nork? Eta zergatik gipuzkeraz?
Monumentuko testuen sortzailea Hermilio de Oloriz iruindarra izan zen. Foruzale eta euskal aberriaren zale porrokatua izan arren, ez dirudi Oloriz euskaraz idazteko gai zenik (edo bederen ez zuen euskaraz deus idatzita utzi) eta, beraz, litekeena da bera ez izatea euskarazko bi testuen idazlea. Olorizek hainbat pertsonarekin hitz egin zuen testu horiek sortzeko. Bistan denez, horietakoren bat euskalduna izanen zen. Gipuzkoarra? Ala gipuzkeraz idatzi zituen testuok orduko euskalki prestigiotsua zelako?
Bada, duela ehun urte bezala, orain ere, Iruñerriko zenbait euskaldun berrik -gutxi batzuek, egia erran- gipuzkerako aditz laguntzaileetara jotzen dute jatortasunaren bila-edo, eta "det", "degu", "dezute" eta gisakoak erabiltzen dituzte. Horren aitzinean, nire proposamena ez da kontrakoa egitea, hau da, euskara nafarraren aldaerak erabiltzea (lehenaldiko adizkiei bukaerako -n kentzea; aditzaren barnean -ote- morfema sartzea; Nor-Nori lehenaldian -ki- erroa erabiltzea...). Ez, ez eta ez. Euskara batuaren barnean, gure euskara koloreztatu nahi dugu, baina euskara batutik atera gabe. Eta, zalantzarik gabe, euskara batuari batasuna ematen dioten gauzen artean garrantzitsunetarikoa da aditz laguntzailea. Beraz, Nafarroa Garaiko erdialdeko euskaldun berriek erabiliko duten euskara nafarrean aditz laguntzailea ez dugu ukitu ere eginen. Irakatsi ziguten bezala erabiliko dugu. Kito.
"Resulta sorprendente que el Monumento a los Fueros no llegara a inaugurarse una vez finalizada su construcción, pese a que incluso llegaron a acuñarse medallas conmemorativas de la efeméride. Aunque no han quedado del todo claras las razones, no pudo ser ajeno a ello el texto de las inscripciones de las planchas de bronce del primer cuerpo, que levantaron polémica con anterioridad incluso a su colocación que se retrasó por espacio de dos años, ya que su fundición en Barcelona no tuvo lugar hasta 1905; las distintas maneras de entender su significado dieron lugar a un monumento a la ambivalencia y la confusión, pues junto a las alusiones navarristas se encuentran numerosas referencias nacionalistas y vasquistas como era de esperar del autor de las inscripciones, el escritor y archivero de la Diputación Hermilio de Olóriz, alineado en el sector éuskaro, quien para llevar a cabo su cometido consultó a “varias personas conocedoras y amantes de nuestra historia” que probablemente coincidían con sus planteamientos, como es el caso de Estanislao de Aranzadi. Aunque en los años siguientes los medios de prensa siguieron insistiendo en la necesidad de su inauguración, ésta nunca se llevó a cabo".[José Javier Azanza. Escultura conmemorativa en Navarra en torno al cambio del siglo: origen y consolidaciónde un género. 391. or.]
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina